Jednym z problemów jakie stają przed osobami pracującymi z dziećmi i młodzieżą jest problem opuszczania przez nich zajęć szkolnych.
W przypadku fobii szkolnej sytuacja lękowa wiąże się z pobytem w szkole. Przyczyny fobii szkolnej mogą być różne. Nie powinno się jej lekceważyć. Warto natomiast ustalić, co właściwie wzbudza u dziecka niechęć do pójścia do szkoły. Na początek należy próbować odróżnić fobię szkolną od zwykłych wagarów.
Samego wagarowania oczywiście również nie należy lekceważyć, ponieważ przeważnie świadczy o tym, że dziecko ma jakieś kłopoty. W obu przypadkach dobrze jest zasięgnąć porady specjalisty, a w przypadku podejrzenia o fobię szkolną należy zrobić to szybko, najlepiej u lekarza psychiatry, ponieważ jeśli dziecko prześladowane lękami nie uzyska profesjonalnej pomocy, trzeba się liczyć z poważnymi następstwami, które mogą oznaczać zaburzenie normalnego toku edukacji i społecznego rozwoju dziecka i utrwalenie się cech, które uniemożliwią funkcjonowanie w społeczeństwie.
UCZEŃ WAGARUJĄCY:
- stara się ukryć nieobecności przed rodzicami,
- nie odczuwa ogromnego lęku przed pójściem do szkoły,
- często oszukuje,
- raczej nie uskarża się na dolegliwości fizyczne,
- po lekcjach chętnie przebywa poza domem,
- jest pod dużym wpływem rówieśników,
- gdy ucieka z zajęć, czasami dopuszcza się czynów chuligańskich (np. kradzieży, bójek).
OPUSZCZANIE ZAJĘĆ SZKOLNYCH:
Nie chcę!
– chociaż mogę
– nie zależy mi na szkole
– nie boję się szkoły
– bo mam ciekawsze zajęcia
– bo i tak nie mam osiągnięć
– po lekcjach chętnie spędzam czas poza domem
– ukrywam nieobecności przed rodzicami
– koledzy maja na mnie duży wpływ
UCZEŃ CIERPIĄCY NA FOBIĘ SZKOLNĄ:
- różnymi sposobami uzyskuje zgodę rodziców na opuszczanie zajęć, również manipulacją,
- zwykle lubi szkołę, jest skrupulatny i dokładny, ale boi się chodzić do szkoły z powodu odczuwania ogromnego lęku, wręcz paniki,
- martwi się sprawami dotyczącymi nauki i rodziców,
- cierpi na dolegliwości zdrowotne w obliczu konieczności uczestniczenia w zajęciach szkolnych,
- niechętnie wychodzi z domu, ciągle chce być z rodzicami.
OPUSZCZANIE ZAJĘĆ SZKOLNYCH:
Nie mogę!
– chociaż mi zależy
– chociaż szkoła jest dla mnie ważna
– chociaż bardzo się staram
– nie ukrywam nieobecności szkolnych
-mam przyzwolenie rodziców na opuszczanie zajęć
– niechętnie opuszczam dom i chcę by cały czas z rodzicami
GŁÓWNE OBJAWY SOMATYCZNE:
- nudności, wymioty, biegunki,
- bóle brzucha i skurcze żołądka,
- ból głowy,
- zawroty głowy,
- podwyższone ciśnienie krwi,
- podwyższone tętno,
- kołatanie serca,
- skłonności do omdlewania,
- duszności,
- czerwienienie się,
- drżenie mięśni.
Diagnoza
Aby móc stwierdzić, że to co się dzieje z dzieckiem jest fobią szkolną musimy
przeanalizować całość funkcjonowania dziecka w zakresie ogólnym, oraz w odniesieniu do
problemu chodzenia do szkoły.
Bywa tak, że dziecko odmawia chodzenia do szkoły bojąc się zostawić w domu matkę, która
będzie narażona np. na przemoc ze strony pijącego ojca. Zdarza się również, że odmowa chodzenia do szkoły ma przyczynę w innych zaburzeniach. Dziecko może mieć lęk przed otwartymi
przestrzeniami (agorafobia), i to nie szkoła, ale droga do niej będzie wywoływała panikę.
Odmowa chodzenia do szkoły może być również skutkiem depresji bądź psychozy. W
diagnozie należy również zwrócić uwagę, czy nie są to u zaburzenia opozycyjno-buntownicze
młodszych dzieci lub zaburzenia zachowania u starszych. W tedy mówić będziemy o
wagarach. Odmowa pójścia do szkoły może wynikać również z niemożności sprostania
wymaganiom szkolnym.
Powinniśmy również przeanalizować w jaki sposób:
– unikanie szkoły pozwala złagodzić lub wyeliminować nieprzyjemne doznania
(wzmocnienie negatywne)
– unikanie szkoły daje możliwość zwiększania doznań pożądanych np. gra na
komputerze (wzmocnienie pozytywne)
Jak to się leczy ?
Aby pomóc dziecku, rodzic powinien:
- zapewnić odpowiednią ilość empatii,
- znaleźć czas na rozmowę o problemach dziecka,
- zapewnić mu ciepło i poczucie bezpieczeństwa,
- poszukać wsparcia u specjalisty.
Nie powinno się natomiast:
- bagatelizować problemu,
- grozić dziecku karą za unikanie szkoły.
Tylko empatia i zrozumienie, a przede wszystkim odpowiednia ilość czasu poświęconego dziecku są w stanie pomóc w odpowiedzi na pytanie o potencjalne źródło problemu i niechęci do szkoły.
Problem fobii szkolnej zawiera się w trójkącie: rodzina – szkoła – dziecko. Z czego najważniejszym ogniwem jest rodzina i to ona powinna odgrywać główną rolę w procesie leczenia. Często najskuteczniejszym sposobem jest terapia całej rodziny. Na poziomie behawioralnym najistotniejsze jest jednak jak najszybsze przerwanie absencji dziecka w szkole, co można uzyskać poprzez nawiązanie kontaktu z wychowawcą/pedagogiem/psychologiem i możliwości stworzenia bezstresowych warunków powrotu dziecka do szkoły.
Gródek, 12.01.2022 r. Pedagog: Ewa Bielawska